اصول و قواعد کلی طراحی پوستر

اصول و قواعد کلی طراحی پوستر

پوستر تلفیقی است از هنر گرافیک و هنر تبلیغات، هرچند که این دو مکمل یکدیگر هستند و همواره در موازات و کنار هم حرکت نموده‌اند. پوسترها طرح‌های گرافیکی هستند که جهت تبلیغات، طراحی و منتشر می‌شوند؛ در تعریف جزئی‌تر، پوسترها برای اطلاع رسانی مطالب، رویدادها یا موضوع خاصی به کار می‌روند و چون در زمان و مکان خاصی و برای مقصود خاصی طراحی می‌شوند، اثر گذرا و ناماندگاری خواهند داشت. از سوی دیگر، مخاطبان پوسترها عامه مردم هستند و هر پوستر طیف و گستره وسیعی از جمعیت را هدف قرار می‌دهد. این طرح‌ها به واسطه المان‌ها و تصاویر مستقیم یا غیر مستقیم که در سطور پایین تر به آن اشاره خواهیم کرد، به منظور انتقال مفاهیم خاص به بیننده، ارتباط بصری برقرار می کنند. حیطه طراحی پوستر از تخیل طراح آغاز می‌شود و تا تصاویر، فرم‌ها، رنگ‌ها و خط‌ها ادامه می یابد؛ نخستین پوسترها روی چوب طراحی می‌شدند و تاریخ شروع و ابداع پوستر به اواخر قرن نوزده میلادی در انگلستان باز می‌گردد؛ سیر تحولات آن، در همان سال‌ها در فرانسه جایی که ژول شره، پدر طراحی پوستر، در آن زندگی می‌کرد، ادامه پیدا کرد. پس از جنگ جهانی دوم طراحی پوستر و به طور کلی هنر گرافیک رنگ و بوی بهتری به خود گرفت. به این ترتیب، اصول و قواعد کلی طراحی پوستر پدید آمد تا به طراحان کمک کند طرح‌های جذاب‌تر و کاربردی‌تری را به جهان عرضه دارند.

المان‌های تشکیل دهنده پوستر

تمامی المان‌های به کار رفته در پوستر، می توانند در قالب یک تصویر استفاده شوند؛ برای این منظور از دو نوع عکاسی استفاده می‌شود:

• عکاسی صنعتی: در این نوع عکاسی، خود کالا یا خدمات موضوع اصلی عکس می‌باشد؛ برخی، این تصاویر را با نام تصاویر مستقیم نیز می شناسند.
• عکاسی تبلیغاتی: که در این نوع عکاسی المان یا تصویری به طور غیر مستقیم موضوع و هدف از پوستر را القا می‌نماید. به این تصاویر، تصاویر غیر مستقیم نیز می‌گویند.

المان های طراحی پوستر

طراحی های گرافیکی از سه المان ثابت: رنگ، فونت و فرم تشکیل می‌شوند. پوستر نیز از سایر طرح‌های گرافیکی مستثنی نمی‌باشد.

رنگ

بهتر است در استفاده از رنگ در پوسترها، مفاهیم رنگ‌ها را نیز در نظر بگیرید. از آنجا که پوسترها وسیله تبلیغات هستند، انتخاب رنگ‌ها می‌تواند در اثربخشی آن یا موفقیت اطلاع‌رسانی آن سهم قابل توجهی داشته باشد. بهتر است برای جذابیت و زیبایی بیشتر، حداکثر سه رنگ در طرح شما چشم نوازی کند. یعنی پوستر شما بر پایه سه رنگ که درجه اهمیت آن‌ها نیز با هم یکسان نیست طراحی شود. از میان این سه رنگ، یک رنگ بار و سنگینی بیشتری داشته باشد. رنگ دیگر از نظر اهمیت در رتبه دوم باشد و رنگ آخر در جایگاه سوم اهمیت قرار گیرد. بدین ترتیب، حال و هوای اصلی تبلیغات یا هدف پوستر شما مشخص می‌شود. استفاده از رنگ های زیاد، به جز موارد خاص، حس شلوغی و پیچیدگی را منتقل می‌کند و به مراتب تأثیر کمتری خواهد داشت.

بهتر است بدانید رنگ‌های گرم به دلیل تأثیری که روی بیوشیمی بدن می‌گذارد (افزایش هیجان و ضربان نبض) در پوسترهای خوراکی بیشترین استفاده را دارد؛ از طرف دیگر، رنگ‌های سرد به دلیل تأثیر متقابل آن با رنگ‌های گرم، احساس آرامش و اطمینان را به بیننده منتقل کرده و مثلا در پوسترهای تبلیغاتی سازمان‌های بیمه یا بانک‌ها و … کاربرد و اثربخشی بیشتری داشته باشند.

فرم

فرم‌ها، همان اشکال و نمادهای به کار رفته در تصاویر پوسترها می‌باشند که هرچه بهتر و خلاقانه‌تر تصویرسازی شده باشند، در نظر، ماندگارتر و تأثیرگذارتر خواهند بود. فرم‌ها نیز مانند رنگ‌ها دارای مفاهیم بصری متفاوت هستند و در انتخاب آن‌ها برای تبلیغات باید دقت فراوانی داشت. مثلا خطوط شکسته در صنایع سنگین بیشتر استفاده می‌شوند (مانند صنایع خودروسازی) و خطوط منحنی در خدمات یا تولیدات ملایم‌تر (مثلا صنایع غذایی یا تولیدات اسباب بازی) بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فونت‌

در انتخاب فونت‌ها نیز مانند سایر المان‌های پوستر باید دقت کافی به خرج داد و آن‌را با هدف و موضوع پوستر سازگار کرد. پر واضح است در پوستر یک رویداد تاریخی، استفاده از فونت‌های مخصوص همان زمان جالب‌تر و مناسب‌تر می‌باشد، یا بهتر است در پوستر یک رویداد یا تولید محصول کودکانه، از فونت‌های کودکانه یا فانتزی استفاده گردد. هرگز نوشته‌های پوستر را ساده و با فونت پیش فرض ننویسید. هرچقدر سایر المان‌های پوستر شما ساده باشد، نوشته های آن نباید ساده و شبیه کلمات کتاب یا مجله باشد. هر خلاقیتی که می‌توانید روی فونت‌ها اعمال کنید تا نوشته‌های پوستر شما شبیه کتاب داستان نباشد!

نکاتی در طراحی پوستر

استفاده از المان‌های فونت، فرم و رنگ با آن شیوه که در مبحث عناصر تشکیل دهنده پوستر به آن اشاره کردیم، قانون بی قید و شرط نیست و موقعیت و خلاقیت طراح است که این سه عنصر و در نهایت تصاویر را کنار هم می‌چیند. بهتر است پیش از هرچیز به طرح‌های ساختار شکنانه نیز فکر کنید؛ زیرا ساختارشکنی، در بیشتر موارد، پویایی را نشان می‌دهد و نشان می‌دهد در پشت طراحی شما تفکری سوای قوانین و قواعد تکراری و کلیشه‌ای وجود دارد.

به یاد داشته باشید همیشه زیبایی، در شلوغی و تصاویر زیاد نیست. گاهی زیبایی در سادگی خلاصه می‌شود و باید به سادگی بیشتر فکر کنید. زیرا مفاهیم بصری در تصاویر ساده، سریع‌تر و راحت‌تر منتقل می‌شوند و همیشه انتقال سریع مفهوم به معنای تأثیرگذاری بیشتر می‌باشد.

از آن جایی که پوستر یک وسیله تبلیغاتی است، پیام آن نباید مبهم باشد. یعنی نیازی نیست پوستر را به گونه‌ای طراحی کنید که برداشت‌های متفاوتی از آن شود. این موضوع به اثر بخشی پوستر ضربه وارد می‌کند.

ابعاد استاندارد طراحی و چاپ پوستر

پوستر باید به گونه‌ای طراحی و چاپ شود که قابلیت نصب داشته باشد. زیرا در نهایت قرار است از جایی آویزان گردد یا در نقطه‌ای نصب شود. به علاوه، اگر قصد انتشار آن به صورت آنلاین را دارید، باید از قبل به فکر پلتفرمی که می خواهید پوستر را در آن نشر دهید باشید. اصولا برای طراحی پوستر، ابعاد مشخصی وجود ندارد. ابعاد پوستر معمولا بزرگ است و حداقل در قطع A3 طراحی و چاپ می‌گردد اما قطع دقیق A3 به دلیل پرت زیاد کاغذ چندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

متداول‌ترین اندازه‌های پوستری که می‌بینید A4،A3 ، A2، A1 و A0 هستند. اگرچه ابعاد مربعی جزو ابعاد استاندارد به حساب نمی‌آ‌ید، اما بسیاری به منظور ظاهر خاصی که دارد از ابعاد 21×21 استفاده می‌کنند. به علاوه، اگر اندازه‌های بالا با نیاز شما مطابقت ندارند، ابعاد زیر نیز برای چاپ پوستر استفاده می شوند:

• ۳۵ در ۵۰ سانتی متر (B3)
• ۵۰ در ۷۰ سانتی متر (B2)
• ۷۰ در ۱۰۰ سانتی متر (B1)

پوسترها از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفتند؟

سرچشمه‌های پوستر را، همچون مصورسازی، در گذشته‌های دور می‌توان جستجو کرد. به یک معنا، نقوش برجسته آشوری، ایرانی و رومی، نوعی پوستر بوده‌اند، زیرا رویدادهایی را به روایت تصویر، توصیف می‌کردند که در واقع تبلیغی برای دستگاه حاکمه بود. به علاوه در مصر و رم باستان ساختن آگهی‌های همگانی یا اعلامیه‌های دیواری معمول بوده است. یکی از قدیمی‌ترین آگهی‌هایی که کشف شده، پاپیروسی است که پاداش برای باز گرداندن یک برده فراری در مصر اعلام کرده. آگهی‌هایی نیز از قرون وسطی باقی مانده که روی پوست نوشته شده. برخی از این طرح‌ها دارای تصویر نیز بوده اند.

آگهی‌های همگانی چاپی از اواخر قرن پانزدهم میلادی ظاهر شد. از قرن شانزدهم به بعد نمونه‌هایی از آگهی‌های چاپی که اغلب متشکل از حروف چاپی بودند رواج پیدا کرد اما فن چاپ می بایست مراحل پیشرفته‌تری را طی می‌کرد تا امکان پیدایش پوستر مصور رنگی فراهم گردد. ابداع روش لیتوگرافی نقش مهمی را در گسترش چاپ رنگی سریع و ارزان ایفا کرد. البته فن چاپ رنگی و گسترش آن به تنهایی در پیدایش هنر پوستر سازی موثر نبود، بلکه عامل اصلی، زندگی در شهرهای بزرگ و صنعتی که نوع جدیدی از ارتباطات همگانی را که زاییده پیچیدگی زندگی مدرن شهری بود به همراه خود آورد بود. در پوستر های اولیه که وظیفه معرفی یک کالا یا یک اثر هنری را بر عهده داشتند کلمات و حروف تنها به اطلاع‌رسانی پوستر کمک می‌کردند و به عنوان یک عنصر بصری در اندازه‌های مختلف، فضای پوستر را در بر می‌گرفتند.

آگهی‌های نمایش‌ها، اولین نمونه‌های آگهی دیواری بودند که ضمن تحول، اصول و قواعد پوستر سازی را پی ریزی کردند. در اوایل قرن نوزدهم، در برخی کشورهای اروپایی، به ویژه در انگلستان، بر تعداد تماشاخانه‌ها افزوده شده بود و مردم از نمایش استقبال می‌کردند. در آن زمان به تماشاچیان قبض‌هایی می دادند که هم کارکرد بلیط را داشت و هم برنامه در آن‌ها توضیح داده می‌شد. قبض‌های مذکور با حروف چاپی معمول در مطبوعات چاپ می‌شدند ولی در صفحه آرایی آن‌ها دقت زیادی به خرج داده می‌شد. بعدها با بزرگتر شدن ابعاد این قبض‌ها، آن‌ها را بر دیوارها می‌چسباندند؛ بدین طریق «آگهی‌های نمایش‌ها» به منصه ظهور رسید.

در طرح و صفحه آرایی این آگهی‌ها مهارت‌های خاصی به کار می‌رفت تا تنوع و فراوانی مطلب، حالت خشکی و یکنواختی به وجود نیاورد. به این منظور از انواع بسیار متنوع حروف چاپی که ابداع شده بود استفاده می‌شد و گاهی نیز تصویر کوچکی بر آن می‌افزودند. صفحه آرایی این نوع آگهی‌ها، خاصه در هنر پوستر انگلستان، به نحوی استمرار یافت که حتی امروزه هم اثرات خود را بر جای گذاشته است.

نمونه‌ای از پوسترهای قرن 19

به تدریج، آگهی‌های همگانی از آگهی‌های مربوط به تماشاخانه‌ها فراتر رفت و تبلیغات مغازه‌ها، حراج‌ها، وسایل حمل ونقل و مسافرت و … را نیز در برگرفت. در این آگهی‌ها، گاهی حروف چاپی به صورت یک منحنی در بالای صفحه تنظیم می‌شد و سایر مطالب به طور چشمگیری در صفحه آگهی گنجانده می‌شد. پیشرفت صنعت چاپ و پیدایش هنر عکاسی با ایجاد تحولی شگرف در طراحی پوستر به تدریج تصاویر را به درون پوسترها کشاند تا پوسترها به ترکیبی از نوشته و تصویر بدل شوند. در این شرایط بود که طراحان پوستر مجبور شدند برای انتقال پیام به مخاطب به فراگیری اصول زیباشناسی بپردازند و این امر رفته رفته به اصول و قواعد طراحی پوستر هویتی مستقل بخشید.

در واقع با ورود تصاویر به پوسترها نه تنها از اهمیت نوشتار در آن‌ها کاسته نشد، بلکه به ایجاد جنبشی جدید در نحوه طراحی حروف پوستر انجامید. پوستر رنگی مصور، با نام هنرمندی فرانسوی به نام «ژول شره» آغاز شد. شره با نقاشان امپرسیونیست آشنایی داشت و در کار خود از رنگ‌های درخشان آثار آنان بهره فراوانی برد. ‌چاپ حکاکی، با نقطه کاری، قلم زنی روی فلز و … روش‌هایی بودند که با بهره گیری از آن‌ها توانستیم به انواع قابل ملاحظه‌ای از رنگ‌ها و طرح‌ها دست یابیم.

در مبحث پوستر نمی‌توان از نام آنری دو تولوز لوترک صرف نظر نمود. وی نقاشی فرانسوی است که در دهه آخر قرن نوزدهم در حوزه هنر پوستر سازی خود نمایی کرد. آثار او بر اساس قدرت وی در طراحی و تسلطش بر لیتوگرافی بنا گردیده است.

برحسب موضوع، پوستر دارای مخاطب خاص یا عام است ولی مهم‌ترین زمینه آن جذب مخاطب است و نقش اصلی را در این میان، رنگ و فرم پوستر ایفا می‌کند. در هنگام طراحی یک پوستر در مرحله اول باید موارد استفاده آن را در نظر گرفت.

امروزه اکثر ارتباطات روزمره وابسته به تبلیغات است: تبلیغات همگانی و مؤثر در زندگی، تبلیغاتی برای به جریان افتادن و پیشرفت ارتباطات، عرصه خدمات و کالاها، تبلیغاتی برای فراخوانی، هشدار دادن، باز داشتن، تشویق و ترویج کردن و …. مؤثرترین ابزار تبلیغاتی که می‌تواند جوابگوی تمامی این مسائل شود پوستر است که در دید همگان عرضه می‌شود و به دلیل قابلیت و گنجایش موارد بیشتری که در مورد موضوع دارد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

نکاتی پیرامون نصب پوستر

محل نصب پوستر، جنس پوستر، چگونگی انجام مراحل تکنیکی و چاپ پوستر، وسایل نصبی پوستر و … از مجموعه عواملی است که در این قسمت به آن‌ها می پردازیم.

از نظر تبلیغات پوستری موفق‌تر است که با متنی کوتاه/خلاصه و گویا پیام اصلی را به مخاطب برساند. این متن هر چه کوتاه‌تر و گویاتر باشد نتیجه بهتری به دنبال خواهد داشت. علت این موضوع نیز به رسالت اصلی پوستر که نصب در خیابان‌ها و معابر پر رفت و آمد است باز می‌گردد. چرا که نخستین هدف پوسترها جذب رهگذران و کشاندن آن‌ها به سمت خود است. هدف بعدی نیز ماندگاری مطالب در ذهن آن‌هاست. پس باید به گونه ای از ترکیبات بصری (همچون رنگ، خطوط و …) استفاده کرد که نگاه بیننده پس از دیدن پوستر جذب آن شده و روی مطلب مورد نظر متمرکز بماند.

بهترین محل برای نصب پوستر در میدان دید (افق دید) رهگذران است. مثلا اگر پوستری را بالاتر از خط دید رهگذران نصب کنیم کمتر دیده می شود (مشخصاً کسی موقع راه رفتن بالای سرش را نگاه نمی‌کند) همچنین، به جهت بزرگی اندازه، برای بهتر دیده شده باید کمی از پوستر فاصله گرفت. پس کوچه های باریک و تنگ مکان مناسبی برای نصب پوسترهای بزرگ‌تر نیستند.

انواع پوستر از نظر نوع پیام

پوستر خبری: حاوی خبر و پیامی مصور برای یک گروه یا تمامی افراد جامعه است. این پوسترها در واقع، خبری را از هر زمان گذشته، حال یا آینده به مخاطب می‌دهند.

پوستر رویداد: شامل اطلاعاتی مختصر درباره یک رویداد مشخص هستند. مثلا پوستر یک جشنواره سینمایی از زمان، مکان، رویه جشنواره و دوره برگزاری آن خبر می‌دهد.

پوستر هدایت کننده: راهنماهای مصوری برای مردم که آن‌ها را به انجام کاری ترغیب یا از انجام آن نهی می‌کنند. برای مثال، پوسترهایی برای ترک سیگار و اعتیاد به مواد مخدر طراحی شده‌اند و یا پوسترهایی که در سطح شهرها برای ترغیب به واکسیناسیون دیده می‌شوند.

پوستر تجاری: تصویر یک کالا یا محصول بازرگانی که برای تبلیغ آن کالا یا محصول به کار می‌رود. همچنین، می توان از این پوستر برای تبلیغ یک مؤسسه یا خدمات آن‌ها نیز استفاده کرد.

پوستر تزیینی: برای تزیین و زیبایی بخشیدن به محل نصب یا شناساندن شخص یا محلی خاص به کار می‌رود.

ویژگی های یک پوستر موفق

سادگی در پوستر: سادگی مقوله‌ای است که در اغلب محصولات گرافیک جهت سرعت بخشیدن به درک مفهوم استفاده می‌کنیم. در پوستر نیز سادگی را با اعمال خساست در استفاده از فرم و رنگ‌های پیچیده ایجاد می‌کنیم. پرهیز از سادگی سبب گنگی و پیچیدگی در پوستر می گردد.

گویایی در پوستر: منظور از گویایی این است که با نگاه اولیه به پوستر، کلیت موضوع را دریافت کنیم. به بیان ساده‌تر، می‌توان گفت فضای پوستر نباید بی ربط به موضوع آن باشد.

جذابیت رنگی در پوستر: پوستر باید جذاب باشد تا بتواند توجه رهگذران را به خود جلب کند. شاید مهم‌ترین فاکتور جذابیت در پوستر، رنگ باشد. طراح پوستر در حیطه موضوع مورد نظر خود، می بایست رنگ‌های جذاب را شناسایی و در پوستر به کار ببرد.

انتخاب کادر مناسب: انتخاب کادر مناسب باید پیش از طراحی پوستر صورت پذیرد. کادر عمودی، کادری است خبری و هر چه کادر باریک‌تر باشد، خبر جدی‌تر به مخاطب منتقل می‌شود یا به تعبیری دیگر، رسمی‌ترین و با سلابت‌ترین کادر در پوستر، کادر عمودی است. کادر افقی، کادری است آرام و ساکن که عجله‌ای برای انتقال پیام ندارد. مضامین داستان گونه و طبیعت را می‌توان در غالب این کادر طراحی کرد. کادر خشتی یا مربع، کادری است دوستانه و دموکراتیک. این کادر برای موضوعاتی همانند صلح، آشتی و کودکان مناسب است.

ترکیب بندی مناسب فرم و رنگ در پوستر: قرارگیری مناسب عناصر در کادر پوستر نیازمند آشنایی طراح با کادر و کمپوزسیون مناسب است. کمپوزیسیون یعنی ترکیب بندی به جا و مناسب فرم در کادر به نحوی که یک طرح واحد را تداعی کرده و چشم نواز باشد. برای مثال، گروهی از رنگ‌ها در کنار یکدیگر جلوه‌ای زیبا و مناسب دارند. طراح با علم رنگ شناسی خود می بایست به درستی رنگ‌های مورد نیاز طرح را انتخاب کند. به این ترتیب، هماهنگی بین عناصر و عدم پراکندگی فرم و عناصر پوستر به نحوی که طرح واحدی را تداعی کنند اهمیت می‌یابد.

خلاقیت درطراحی پوستر: بدین معناست که طرح ما حاکی از ایده‌ای مبتکرانه و خاص بوده و مخاطب را پس از دریافت آن ایده به وجد آورد. این ایده مبتکرانه عامل جذابیت را در پوستر تقویت کرده و باعث ماندگاری آن می‌گردد.

خوانایی در پوسترهای نوشتاری: اگر پوستر ما به لحاظ ساختار و شکل کلی، یک طرح نوشتاری به حساب می‌آید، آنگاه در حیطه خوانایی اهمیتی ندارد که نوشتار از چه نوع فرم و یا جلوه‌های خاصی در طراحی بهره برده است. مهم این است که نوشتار در رسم الخط نوشته شده حاوی غلط املایی نبوده و مخاطب توانایی خواندن آن را داشته باشد.

اجرای مناسب در پوستر: اجرای مناسب در طراحی پوستر بدین معناست که طرح نهایی عاری از ضعف و اختلال در اجرا بوده و ایده پوستر به نحو شایسته اجرا شده باشد. بعد از فاکتور خلاقیت، مهم‌ترین فاکتور اجرای مناسب است. طراح گرافیک در واقع طراح ایده است و چه خوب است که اجرای اثر نیز بر عهده خود او باشد؛ البته، در عین حال ممکن است اجرا در پوستر به اشخاص دیگری محول گردد. پیش‌تر به اهمیت ایده ناب به عنوان مهم‌ترین فاکتور پوستر اشاره شده اما باید این جمله را به خاطر سپرد: پوستری که ایده منحصر به فردی ندارد اما دارای اجرای مناسب و حرفه‌ای است به مراتب بهتر از پوستری است که ایده خاصی دارد اما اجرای آن ضعیف است. بنابراین، طراح گرافیک می‌بایست با انواع تکنیک‌ها و نرم‌افزارهای مختلف اجرایی آشنا باشد.

حروف گذاری مناسب تیترهای فرعی و اصلی: انتخاب فونت یا قلم مناسب با موضوع پوستر، انتخاب رنگ مناسب برای حروف، چیدمان مناسب در کادر پوستر به نحوی که المان یا طرح اصلی ما در پوستر لطمه نخورد و چه بسا آن را تقویت کند، همگی تحت عنوان Layout یا حروف گذاری مناسب شناخته می‌شود.

مجددا یادآور می‌شویم که برای طراحی پوستر هیچ قاعده و قانون حتمی وجود ندارد. طراح گرافیک از محدود شدن بیزار است و دوست دارد حرف اول و آخر، خلاقیت و ایده های او باشد و این، یک اثر گرافیکی را قانونمند و هدفمند می‌سازد. پس الهام بخش اندیشه و ایده‌های خلاقانه خود باشید تا طرح زیبا و تأثیرگذاری را بر صفحه طراحی خود خلق نمایید.